meer dan duizend begraafplaatsen voor bestrijdingsmiddelenafval in Polen

Door Alfons Uijtewaal en Margarita Amador, stichting Huize Aarde, 1992 (update 10.10.2012).

In Polen, evenals in andere in landen uit de voormalige Sovjet Unie en diverse landen in de tropen, werden gedurende de 60-er en 70-er jaren van de vorige eeuw legaal en illegaal restanten van verboden bestrijdingsmiddelen (hierna: pesticiden) en hun verontreinigde verpakkingen begraven 1). In Polen bevindt het pesticidenafval, voornamelijk bestaande uit zeer persistente organo-chloor-verbindingen 2), in meer dan driehonderd officiële en, volgens schatting, achthonderd onofficiële begraafplaatsen 3). Door het afval te begraven werden de giftige stoffen juist geconserveerd en in staat gesteld langzaam zich via bodem en grondwater te verspreiden.

Dit afval bevindt zich in betonnen ringvormige omhulsels (zie op de voorgrond van de foto) die in de loop der jaren poreus werden. UIt Pools onderzoek bleek dat de gevaarlijke inhoud op den duur uit de betonnen omhulsels ontstnapt. Tot 30 meter diep en 200 meter afstand van de begraafplaatsen werden in bodem, grondwater, drinkwaterbronnen, oppervlaktewater en in gecultiveerde en wilde planten bijzonder hoge concentraties pesticiden en zware metalen aangetroffen 4a). In Polen is de helft van alle drinkwater afkomstig uit de ondergrond. Een grote kans bestaat dat deze stoffen via het drinkwater de bevolking bereiken. Ook komen de pesticiden, na irrigatie van landbouwgrond met verontreinigd grondwater, in de voedselketen terecht.

Foto: begraafplaats met 15 ton pesticidenafval, met pal daarnaast een huis in aanbouw (foto Stg. Huize Aarde).

In het jaar 1991 heeft stichting Huize Aarde een inventarisatie uitgevoerd van begraven pesticidenafval in Polen. Verspreid over over heel Polen bevinden zich speciale begraafplaatsen voor pesticidenafval, zie kaartje. Sinds Huize Aarde het fenomeen wereldkundig heeft gemaakt door publicatie in Waste Management & Research 4) en International Environment Reporter 5), zijn er meerdere vervolgstudies verricht 6). Een jaar na publicatie werd een uitgebreide landelijke inventarisatie uitgevoerd. De totale begraven pesticidenvracht (exclusief industrieel pesticidenafval) werd op 60.000 ton vastgesteld 7).
 

In 1999 is de aanpak van de vervuiling begonnen. Tot 2003 is een deel van het afval verbrand in afvalverbrandingsinstallaties in Nederland, België en Duitsland, en daarna in Polen zelf. Een totale opschoning zal nog geruime tijd op zich laten wachten. Voor elke ton afval dient 5 ton vervuilde grond afgevoerd en behandeld te worden. Het vervuilde grondwater blijft een probleem voor milieu en volksgezondheid 8).

Ook de Poolse chemische industrie droeg aan het probleem bij: het chemisch bedrijf Organica-Azot te Jaworzno in Zuid Polen, heeft minstens 100.000 ton van haar pesticidenafval in de buurt van de fabriek begraven 4). Bodem, grondwater en oppervlaktewater in de omgeving van de fabriek worden zwaar belast met pesticiden. Begin 90-er jaren werd deze industriële stortplaats door het Pools milieuministerie opgenomen in de Helsinki Commission Baltic Marine Environment (HELCOM) Hot Spot List (nr 89). De kosten voor sanering van deze stort alleen wordt geraamd op 25 miljoen euro 9).

1) Meerdere bronnen in Gałuzka A et al 2011, Pesticide burial grounds in Poland: A review Environment International 37 (2011) 1265–1272.
2) Zoals lindaan, DDT, methoxychloor, toxafeen, parathion, dinitrocresol en dithiocarbamaten.
3) De schatting van het aantal onofficiële begraafplaatsen wordt gemeld in: Ignatowicz K 2010, Problem of Pesticide Dumps in Poland in the Beginning of XXI Century, Contemporary problems of management and environmental protection (5):19-29.
4a) Siowiecki et al. 1988 en 1989 in 4).
4) Uijtewaal Amador AAC 1992, Buried pesticide waste hazard to Poland, Waste Management & Research 10:387-398.
5) Poland, Twenty percent of Polish groundwater contaminated by pesticides researcher says, International Environment Reporter, p. 687, Oct 21 1992.
6) Waaronder door de University of Warmia and Mazury in Olsztyn: Grzybowski M et al 2004, Ecological Characteristic of Pesticide Tomb in the Warmia Region on the Basis of Index Numbers of Vascular Plants, Polish Journal of Environmental Studies 13(6):683-692; en door het Department of Chemical Technology, Technical University of Gdánsk: Zaleska A and J Hupka, 1999, Problem of disposal of unwanted pesticides deposited in concrete tombs, Waste Manag Res 1999 17: 220. Zie ook: Weber R et al 2011, Persistent organic pollutants and landfills – a review of past experiences and future challenges, Waste Management & Research 29(1) 107–121.
7) Dat is exclusief de vervuilde grond en exclusief industrieel pesticidenafval, Stobiecki et al 2007 in Gałuzka A et al 2011.
8) Gałuzka A et al 2011.
9) Deze industriële stort betreft met name organo-chloor-verbindingen (DDT, HCH, DMDT) en organo-fosfor-verbindingen (chloorfenvinfos, fenitrothion), HELCOM 2003, Thematic Report on HELCOM PITF Regional Workshops held in Poland; Status of the Polish JCP Hot Spots, Baltic Sea Environ. Proc. No. 91.